maandag, maart 08, 2010

Onderzoek misbruik RK Kerk: Iers of Amerikaans model?

De Rooms-Katholieke Kerk in Nederland wil een onafhankelijk onderzoek naar seksueel misbruik. Dinsdag bespreekt de bisschoppenconferentie de kwestie. Ook politici roepen om een onderzoek, maar dan parlementair. Hoe hebben andere landen dat aangepakt?

Alleen al in de afgelopen week zijn ruim tweehonderd nieuwe meldingen binnengekomen. Net als eerder in de Verenigde Staten en Ierland lijkt het niet langer voldoende om de gevallen stuk voor stuk te bekijken. Er is behoefte aan een allesomvattende verklaring: hoe heeft het zover kunnen komen?

Er zijn een aantal overeenkomsten met de schandalen in de VS en in Ierland. Ook hier gaat het vooral om misbruik dat al decennia geleden plaatsvond, maar waarvan de slachtoffers nooit gerechtigheid kregen. En evenals in de VS en Ierland was de reactie van de kerk deel van het probleem. Een reprimande of herplaatsing van de betrokken priester, meer zat er meestal niet in.

Volgens de voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie, bisschop Ad van Luyn, is onafhankelijk onderzoek in opdracht van de kerk de beste manier om te laten zien dat de tijden zijn veranderd, en dat de kerkautoriteiten nu elk misbruik "helder, duidelijk en voorgoed" veroordelen.

John Jay Report
De Rotterdamse bisschop lijkt daarbij het Amerikaanse John Jay Report in gedachten te hebben. Dat werd in 2004 gepubliceerd, twee jaar nadat onthullingen in de krant Boston Globe geleid hadden tot een storm van nationale verontwaardiging.

De Amerikaanse bisschoppenconferentie vroeg het John Jay College of Criminal Justice in New York om een diepgaand onderzoek. Van de 7700 onderzochte meldingen van misbruik werden er 6700 bevestigd. In slechts twee procent van die gevallen was de schuldige daadwerkelijk de gevangenis in gegaan.

Het John Jay Report vormt nog altijd de basis voor de afhandeling van het schandaal in de VS. Alleen al in het jaar 2007 betaalde de kerk 615 miljoen dollar aan compensatie. Slachtoffers kunnen zich bovendien beroepen op het kerkrecht, dat in tegenstelling tot civiel recht geen verjaring kent in dit soort gevallen.

Twee rechters
Toch kiest het Nederlandse SP-Tweede Kamerlid Harry van Bommel op Twitter liever voor een andere benadering. "Als katholiek en politicus" wil hij het falen van het kerkelijk recht tot onderwerp maken van een parlementair onderzoek. Ook hiervoor is een precedent: Ierland.

Al in mei 2000 stelde de Ierse regering een commissie in die kindermisbruik in door de kerk geleide instituten en organisaties moest onderzoeken. De commissie onder leiding van rechter Seán Ryan concludeerde vorig jaar dat mishandeling en seksueel misbruik eerder regel waren dan uitzondering.

Bijna gelijktijdig kwam een andere Ierse rechter, Yvonne Murphy, met afzonderlijke maar al even schokkende conclusies over het aartsbisdom Dublin. Die conclusies hebben tot nu toe geleid tot het ontslag van vier vooraanstaande Ierse bisschoppen.

Iers of Amerikaans
Het nadeel van de Ierse aanpak is dat het zoveel tijd in beslag neemt. Er moet een officiëel regeringsbesluit aan voorafgaan, en het mandaat van de commissie(s) moet formeel worden vastgesteld. Dan pas kan het echte werk beginnen.

En terwijl maar liefst 97% van de Amerikaanse bisdommen meewerkte aan het verzamelen van informatie voor het John Jay Report, stuitte de Ierse onderzoekscommissie op gesloten deuren.

Op de scholen, internaten en andere instituten die werden onderzocht, bleken de zaken vaak in de doofpot te zijn verdwenen. Het zwaartepunt bij het verzamelen van informatie lag daardoor noodgedwongen bij de vele meldingen achteraf. Die zijn lastiger te beoordelen.

Langer wachten?
In Ierland duurde het maar liefst negen jaar voordat er conclusies getrokken konden worden. Zo lang wachten zou extra pijnlijk zijn voor de mensen die in Nederland na decennia zwijgen nu eindelijk met hun verhaal naar de Wereldomroep, het NRC of de katholieke hulporganisatie Hulp & Recht zijn gestapt.

Maar inhoudelijk lijkt de Nederlandse situatie meer op die in Ierland dan op die in de VS. Het gaat ook hier vaak om gesloten instellingen. Om die instellingen hun geheimen prijs te laten geven is een stevig mandaat nodig. De politiek kan dat geven. Bij bisschop Van Luyn tellen vooral zijn goede bedoelingen.

Geen opmerkingen: