Van wie is die baarmoeder?

Foetus
door Koert van Bekkum
25 maart 2009 09:20
Nederlands Dagblad

Het afgelopen jaar leidde de invoering van een standaard echo bij een zwangerschap van twintig weken tot een stijging van het aantal abortussen en een daling in de sterfte van pasgeborenen.

Met alle gemengde gevoelens van dien. Hebben gehandicapte kinderen nog recht van bestaan? En is er nog ruimte de zwangerschap van een niet-levensvatbaar kind uit te dragen en het waardig te laten sterven? Tegelijk is door de steeds verdergaande zorg voor de foetus de beschermwaardigheid van het ongeboren leven opnieuw aan de orde. Artsen komen op voor de belangen van de foetus. Soms zelfs tegen de mening van de ouders in. Wie heeft dan het laatste woord? Vandaar dat de Gezondheidsraad maandag een apart advies wijdde aan de ethische en juridische aspecten van de 'foetale therapie'.

In de meeste culturen - zo ook in het Bondsboek van het Bijbelboek Exodus - geldt het ongeboren leven als beschermwaardig en van waarde, zij het wel minder dan dat van een geboren leven. In Nederland houdt dit in dat een foetus pas met 24 weken de status krijgt van een 'ander'. Vanaf dan is het kind immers levensvatbaar en bestaat er dus een juridische grond om beschermend op te treden, als de omgeving een gevaar voor die 'ander' vormt.

Anno 2009 kan dat betekenen dat kinderbeschermers en artsen niet alleen achter voordeur mogen ingrijpen, maar zelfs tot in de baarmoeder. Als de behandeling maar aanvaard is, het kind wordt behoed voor aanzienlijke of onherstelbare schade en de zwangere niet aan onaanvaardbaar risico wordt blootgesteld, aldus de Gezondheidsraad.

Maar hoe zit het dan met een foetus van minder dan 24 weken? Op dit punt is het advies merkwaardig tweeslachtig. Als het gaat om een abortus, moeten hulpverleners zich 'non-directief' opstellen, zo heet het. Maar als dit niet aan de orde is, mag de autonomie van de moeder ineens worden doorbroken. Men is dan immers 'medeverantwoordelijk voor het welzijn van het toekomstige kind'.
In deze formulering sluit het advies naadloos aan bij de huidige abortuswetgeving. Maar de vraag dringt zich op of het wel ethisch houdbaar is onder geen beding te willen spreken van de rechten van een foetus. Inmiddels stellen ivf-klinieken tal van eisen aan de moeder. Hulpverleners pleiten ervoor verslaafde vrouwen te dwingen gedurende hun zwangerschap af te zien van alcohol of drugs. En kinderartsen dringen aan op een standaard twaalfwekenecho, omdat zo jaarlijks dertig kinderen kunnen worden gered. En dat alles in het belang van kinderen veel jonger dan 24 weken.

De prenatale diagnostiek stelt voor een indringende, bijna niet te beantwoorden vraag: Wat is de status van het door God geschapen, ongeboren leven? Deze vraag kan niet worden ontlopen door alle leven vanaf de conceptie even 'heilig' te verklaren. Maar ook niet door de grens te blijven leggen bij het moment waarop het kind levensvatbaar is.