hen die hun ambt hebben misbruikt in de kerk,in plaats van de waardigheid van hun slachtoffers de waardigheid van hun kindschap te laten ervaren”.

Wiertz neemt afstand van Gijsen

Zonder diens naam concreet te noemen heeft bisschop Frans Wiertz maandagavond tijdens een speciale boeteviering in Maastricht in voor hem opmerkelijk klare bewoordingen afstand genomen van zijn voorganger Jo Gijsen en diens daden van seksueel misbruik.

De Limburger

Door onze verslaggever

In een tien minuten durende preek had Wiertz het over “een bisschop, priesters en kloosterlingen die hun macht hebben misbruikt en afbreuk hebben gedaan aan kerkelijke zending. Ze hebben schande verwekt, door daden te verrichten die het daglicht niet kunnen verdragen: misbruik van kinderen en jeugdigen. Erger kan niet”.

De bisschop sprak over zonden en schuldgevoelens, waarmee je alleen in het reine kunt komen door ze onder ogen te zien, in plaats van ze te verdringen.  “Tientallen jaren is het ontkend of toegedekt. Nu het in de ware omvang bekend geworden is, is de schaamte groot. Ouders hebben hun kinderen toevertrouwd aan mensen van de kerk in de mening dat er geen veiligere plek was. Kinderen werden misbruikt. Hun verhalen werden vaak niet geloofd. (…) Ook al is het een halve eeuw geleden gebeurd, wij ervaren het als een erfschuld, die haast niet meer goed te maken is.”

Wiertz stelde zich ook hardop de vraag waarom de kerk zo heeft gereageerd? “Is het schaamte, is het angst
voor prestigeverlies? Heeft men het eigen instituut meer willen beschermen dan de gekwetste slachtoffers? (…) Wij willen erkennen dat de kerkelijke overheid en kerkleden grote ergernis hebben verwekt en dat ze zich schuldig hebben gemaakt aan ernstige zaken. In dat kader is misschien wel eens al te snel het woord vergeving en het woord verzoening in de mond genomen. (…) Het misplaatste gebruik van die woorden had nooit mogen gebeuren. Vergeving is alleen daar mogelijk, waar erkenning van schuld eraan vooraf is gegaan. Erkenning van schuld tegenover het slachtoffer en voor ons als kerk tegenover God. Dan krijgt verzoening een kans en is er weer toekomst.”

Ook de passage over het niet erkennen van schuld kan gezien worden als een verwijzing naar oud-bisschop Gijsen, die als antwoord op beschuldigingen over seksueel misbruik een klacht van smaad indiende tegen het slachtoffer.

De boeteviering in de Onze Lieve Vrouwe-Basiliek in Maastricht werd bijgewoond door zo'n honderdvijftig mensen. Onder hen ook een groep slachtoffers van kerkelijk seksueel misbruik. De viering was georganiseerd door de stichting Op Weg Naar Verzoening. Naast bisschop Wiertz ging ook pastoor Fons Kurris in de dienst voor. Hij sprak als eerste en zei zich aan het begin van deze Goede Week “opstandig, boos en verdrietig te voelen door alle ontwikkelingen: alsof je opgesloten zit in een sleepnet dat in troebel water ligt. We zijn een zondige kerk. Waar vinden we nog troost?” Om te besluiten met een duidelijke verwijzing naar Gijsen: “de laatste klap dreunt nog altijd na”.

Enkele minuten na aanvang van de mis klonken van achter in de basiliek luide snikken van een van de slachtoffers, die zijn emoties niet langer de baas kon.

Ook in de voorbeden trokken Kurris en Wiertz zonder omhaal het boetekleed aan. Ze vroegen om  vergeving voor het “zware vergrijp dat door dienaars van e kerk aan jonge mensen is aangedaan en alles wat we hebben nagelaten om dat onheil te voorkomen”. Kurris: “Ik bid u indringend heer, zie neer op hen die hun ambt hebben misbruikt in de kerk, in plaats van de waardigheid van hun slachtoffers de waardigheid van hun kindschap te laten ervaren”.   

Onderdeel van de boeteviering was de onthulling van het werk ‘Op weg naar verzoening', gemaakt door kunstenaar Pierre Habets. Dat heeft een plek gekregen op de verhoging achter in de kerk. Wiertz zegende het werk, een opengeslagen boek, in. Dat deed hij samen met Bert Smeets, de voorzitter van Mea Culpa, de belangengroep die zich inzet voor misbruikslachtoffers. Een roerend moment toen Smeets daarbij een arm om Wiertz' schouders legde en deze dat, met een kort gebaar van waardering beantwoorde. Zichtbare verzoening. Teruglopend naar het altaar sloeg de bisschop bemoedigend zijn armen om de eerder in huilen uitgebarsten slachtoffer. Deze dankte Wiertz voor zijn woorden die, zo had hij ervaren, “recht uit het hart kamen”.

Na afloop toonden veel meer aanwezigen zich onder de indruk over Wiertz' boodschap en zijn als oprecht ervaren spijt en excuses. Voor Anita Bosch-Wiss (54) uit Rhenen, die als meisje werd misbruikt door de zusters Augustinessen in Sittard, is het “de start van een nieuw begin”, sprak ze in tranen. “Ik dacht dat ik stikte toen ik hier vanavond de kerk binnenkwam, maar wat de bisschop heeft gezegd, heeft me moed gegeven. Vooral de toon is totaal anders dan een paar jaar geleden. Niet langer dat zalvende, geen gepamper meer, maar klare taal. Er is empathie en eindelijk iets van een menselijk gezicht en, bovenal, erkenning.”

Wiertz: Gijsen verwekte schande

Door verslaggever Joris van de Kerkhof

Zonder zijn naam te noemen heeft de huidige bisschop van Roermond van zijn voorganger gezegd dat hij "schande heeft verwekt door daden te verrichten die het daglicht niet kunnen verdragen: misbruik van kinderen en jongeren, erger kan niet".

Bisschop Wiertz sprak in de Onze Lieve Vrouwe Basiliek in Maastricht tijdens een zogenoemde boetedienst. In de basiliek werd een kunstwerk onthuld voor de slachtoffers van seksueel misbruik in de katholieke kerk. Deze week werd bekend dat de voorganger van Wiertz, bisschop Gijsen, kinderen seksueel heeft misbruikt.

Schuld

Volgens Wiertz heeft de katholieke kerk het er moeilijk mee om schuld onder ogen te zien, schuld die het gevolg is van daden van haar leden. "Wij zijn in Nederland en in ons bisdom nog deze week er op een pijnlijke wijze mee geconfronteerd dat een bisschop, priesters en kloosterlingen hun macht hebben misbruikt en afbreuk hebben gedaan aan hun kerkelijke zending."

Geen namen in de toespraak van de bisschop, maar wel verwijzingen. "Met schuld omgaan, is niet gemakkelijk voor een mens. Het is meer dan een vlek op het blazoen. Schuld stelt de eigen integriteit ter discussie. Van de weeromstuit gaat men kwaad van anderen met veroordelingen te lijf."

Strenger door zijn fouten

Na afloop van zijn toespraak was Wiertz niet bereikbaar voor verder commentaar. Zijn woordvoerder gaf aan dat bovenstaande zin cruciaal is. Je kunt er volgens hem in lezen dat Gijsen wist dat hij zondig was, dat hij wist dat hij fout was geweest, en dat hij daarom anderen zo zwaar aansprak op hun fouten. Of anders geformuleerd, Gijsen is zo streng in de leer geworden om zo voor zichzelf zijn eigen falen te verzachten.

Wiertz geeft aan dat het pijn doet om met deze "sinistere zwarte kanten" van zijn kerk geconfronteerd te worden. Hij erkent dat de leiding van de katholieke kerk te snel met de woorden vergeving en verzoening op de proppen is gekomen toen de omvang van het misbruik bekend werd.

Het gebruik van deze begrippen heeft als een rode lap op de slachtoffers gewerkt. "Het deed hen rood aanlopen, omdat het misplaatst gebruikt werd om aan erkenning van feiten te ontkomen en om zich niet te hoeven verantwoorden." Volgens Wiertz kun je op vergeving en verzoening geen recht laten gelden, dat heeft de kerk volgens hem wel gedaan. "Vergeving en verzoening kun je alleen als een onverdiend geschenk ontvangen."

Mea Culpa, het beeld

Bij de onthulling van het beeld achterin de Basiliek, legde Bert Smeets een arm om de schouder van de bisschop. Smeets is de voorman van Mea Culpa, een vereniging die opkomt voor mensen die seksueel misbruikt zijn in de kerk. Ze schudden elkaar de hand.

Later omarmde de bisschop een huilende man. "U heeft uit uw hart gesproken bisschop", zei hij en ze klopten elkaar zachtjes op de schouder.