Werden kinderen gedwongen uit huis geplaatst door problemen die ouders kregen door de toeslagenaffaire?
Die vraag is volgens de Raad voor de Kinderbescherming moeilijk te beantwoorden. ‘Er spelen altijd meerdere factoren.’
Voor ouders is het altijd afschuwelijk om een gedwongen uithuisplaatsing mee te maken, zegt Herke Elbers, algemeen directeur van de Raad voor de Kinderbescherming. “Maar wij beoordelen op het moment dat wij onderzoek doen of er sprake is van een ernstige ontwikkelingsbedreiging voor het kind of dat de veiligheid in het geding is.” De raad heeft op dit moment geen reden om aan te nemen dat kinderen van gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire onterecht uit huis zijn geplaatst.
Dinsdag werd bekend dat er tussen 2015 en 2020 1115 kinderen van ouders die te maken kregen met het kinderopvangtoeslagenschandaal gedwongen elders werden ondergebracht. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger, want de Belastingdienst greep ook voor 2015 al ongekend hard in als ouders bijvoorbeeld één fout maakten bij de aanvraag van toeslag. Al het ontvangen geld moest worden terugbetaald, met hoge schulden tot gevolg.
Welke rol speelde de toeslagenaffaire bij deze uithuisplaatsingen?
Elbers: “Ongetwijfeld zijn er casussen waar het een rol heeft gespeeld. Maar het is zeker niet zo dat als je schulden hebt, of je je gas, water en licht niet kunt betalen, je kinderen daarom uit huis worden geplaatst. Er spelen altijd meerdere factoren.
“Het kan wel zo zijn dat door schulden andere problemen ontstaan. Een relatie komt bijvoorbeeld onder druk te staan, er ontstaan problemen met huisvesting. We beschouwen armoede daarom als een risicofactor. Maar het is niet zo dat alle arme kinderen in de problemen komen. Daarom is het heel complex om uitspraken te doen over de rol van de toeslagenaffaire in deze dossiers
“We zouden dieper in de cijfers moeten duiken, maar onze indruk is dat het aantal uithuisplaatsingen niet significant hoger is onder ouders die te maken kregen met de toeslagenaffaire dan onder ouders over het algemeen. Het lastige is dat we geen goed beeld hebben van aantallen, onder andere omdat er op verschillende momenten in de tijd door organisaties beslissingen worden genomen. Wat we weten is dat er jaarlijks zo’n 20.000 kinderen gedwongen niet thuis wonen. Maar dat kun je niet vergelijken met het cijfer 1115, omdat dat om unieke gevallen gaat.”
Is het niet buitengewoon pijnlijk dat ouders eerst de dupe worden van het handelen van de Belastingdienst en daarna ook nog te maken krijgen met uithuisplaatsingen?
“Dat is pijnlijk. Ook wij proberen zoveel mogelijk te zorgen dat kinderen niet bij ons terechtkomen. Alleen de meest ernstige situaties brengen we voor rechter. Er moet sprake zijn van een ernstige ontwikkelingsbedreiging, zo staat het in de wet. Het gaat dan om vragen als: heeft een kind voldoende basiszorg, emotionele zorg of schoolzorg? Elk kind heeft verschillende behoeftes, dus het verschilt per kind wanneer er sprake is van een ontwikkelingsbedreiging.”
Heeft de Raad voor de Kinderbescherming de afgelopen jaren voldoende oog gehad voor het feit dat ouders vaak niet door hun eigen toedoen in de problemen kwamen, maar door het handelen van de overheid?
“Wat wij doen is op dat moment constateren dat het niet goed gaat met een kind. We beoordelen ook wat er nodig is om de bedreiging voor het kind weg te nemen. Dat kan zijn door het tijdelijk ergens anders onder te brengen en door goede hulp te organiseren. Maar als mensen schulden hebben of hun huis niet kunnen betalen, dan ligt het niet in ons vermogen dat te veranderen. Wel kunnen we het aankaarten en kijken welke zorg nodig is, bijvoorbeeld in overleg met gemeenten. Dat doen we ook.
“Los van de toeslagenaffaire gebeuren er soms buiten de schuld van ouders om dingen in hun leven waardoor de ontwikkeling van een kind in gevaar komt. Ook dan handelen wij altijd vanuit het belang van het kind.”
Gaat het om tijdelijke of permanente uithuisplaatsingen?
“Een uithuisplaatsing duurt soms weken, soms maanden en in principe maximaal een jaar. Die periode kan worden verlengd met nog een jaar en in zeldzamere situaties vervolgens met nog een jaar. De kinderrechter toetst die verlenging telkens. Het doel is altijd dat het kind zodra dat kan teruggaat naar de ouder of ouders. Soms kan dat niet. Als het perspectief is dat het kind niet meer teruggaat, dan spreken we niet meer van een machtiging uithuisplaatsing. Het gezag wordt dan ook overgedragen.”
Gaat u net als andere organisaties uw eigen rol in deze affaire onderzoeken?
“Op dit moment zien we geen reden dat te doen. We hebben geen aanleiding te denken dat er fouten zijn gemaakt, de kinderrechter heeft onze aanvragen tot uithuisplaatsingen getoetst.”
Onlangs boden bestuursrechters excuses aan voor hun handelenOnlangs boden bestuursrechters excuses aan voor hun handelen in deze affaire. Met dat in het achterhoofd: welke zekerheid geeft zo’n rechterlijke toets?
“Daar is vanuit ons oogpunt weinig over te zeggen. Behalve dat het om een ander rechtsgebied gaat.”
‘De toeslagenaffaire is een schoolvoorbeeld van hoe de overheid niet met kinderen moet omgaan’
Tenminste 1115 kinderen wiens ouders slachtoffer werden van de toeslagenaffaire blijken in de afgelopen vijf jaar uit huis te zijn geplaatst. Is er een verband?
Kabinet: mogelijk meer dan 1115 kinderen in toeslagenaffaire gedwongen uit huis geplaatst
Het kabinet erkent dat er mogelijk meer dan 1115 kinderen van gedupeerde toeslagenouders uit huis zijn geplaatst. Er wordt nu bekeken of de kinderen die nog altijd in een instelling of pleeggezin zitten, terug naar huis kunnen.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bracht maandag naar buiten dat 1115 van de uithuisplaatsingen plaats hebben gevonden in gezinnen die bekend staan als slachtoffer van de toeslagenaffaire. In een brief van demissionair minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker aan de Kamer, zegt hij dat het werkelijke aantal kinderen nog hoger kan liggen, omdat nog niet alle ouders die zich als gedupeerde hebben gemeld zijn beoordeeld. Bovendien melden nog steeds nieuwe ouders zich als slachtoffer.
De uitkomst van maandag leidde tot geschokte reacties in de Tweede Kamer. Parlementariërs waren boos dat het kabinet de CBS-uitkomsten niet zelf in een brief met de Kamer had gedeeld.
Nu is die brief er alsnog gekomen. Dekker noemt het daarin ‘verschrikkelijk als problemen met de kinderopvangtoeslag op welke manier ook een rol hebben gespeeld bij een uithuisplaatsing’. Hij onderkent dat als gevolg van de toeslagenaffaire thuis een situatie kan zijn ontstaan ‘waardoor instanties uiteindelijk genoodzaakt waren over te gaan tot uithuisplaatsing van kinderen’.
Het CBS deed alleen onderzoek naar de periode tussen 2015 en 2020. Zo is er dus een kans dat ook voor die tijd al kinderen op last van de rechter in een instelling of pleeggezin werden opgenomen. Volgens Dekker wordt pas sinds 2015 centraal bijgehouden hoeveel kinderen onder jeugdbescherming komen en uit huis worden geplaatst. De periode daarvóór onderzoeken is daardoor lastig.
Belang kind voorop
Dekker wijst erop dat het kabinet voor getroffen ouders en kinderen regelingen heeft opgetuigd. Hij erkent echter ook dat voor gezinnen die nog altijd worden getroffen door uithuisplaatsingen, meer nodig is. Zo moet er een plek komen waar zij met vragen terecht kunnen. Tegelijkertijd ‘kan bekeken worden of herstel van de gezinssituatie wenselijk en mogelijk is, en in hoeverre een lopende uithuisplaatsing heroverwogen kan worden’, schrijft Dekker.
Hij wijst er daarbij wel op dat een individuele afweging per geval nodig zal zijn, ‘waarbij het belang van het kind voorop dient te staan’. Kinderen kunnen alleen na tussenkomst van de rechter voor een jaar gedwongen uit huis worden geplaatst. Als jeugdzorg van mening is dat het verblijf moet worden verlengd, moet de rechter daarmee instemmen.
Dekker zegt dat hij over de precieze uitwerking van de aanpak zo spoedig mogelijk duidelijkheid zal geven aan de Kamer.
Dat honderden kinderen van gedupeerden uit huis zijn geplaatst, noemt demissionair premier Rutte ‘zeer ernstig’. Hij belooft dat het kabinet ‘heel precies gaat uitzoeken hoe het zit’ en de Tweede Kamer snel te laten weten ‘hoe we ermee verder gaan’.
“Sowieso is het hele dossier van de kindertoeslagaffaire verschrikkelijk,” verzucht Rutte voor aanvang van de Europese top in Brussel. “Van A tot Z. Daar is geen discussie over. Het raakt heel veel mensen heel persoonlijk, het raakt heel Nederland.”
‘Er spelen altijd meerdere factoren.’
al was het maar een bezoek aan de Taj Mahal
bij het zoveel jarig huwelijksfeest
van de medewerker van Slachtofferhulp Nederland:
datum ministerie Justitie niet aan voldaan.
