Grootvaders kastje: Waar zal ik het halen. zei het kleine ding Geen wetenschappelijk onderzoek naar misbruik katholieke kerk; Hoe heet de burgemeester van Wezel

BRON

Op 6 juli kopte NRC Next dat het archief van de Commissie-Deetman, die in 2010 en 2011 onderzoek verrichtte naar het seksueel misbruik van minderjarigen binnen de katholieke kerk, nu op slot gaat. Het archief zou worden overgebracht naar het Nationaal Archief, maar de wens van de commissie zelf zeggenschap te houden over wie het archief mag inzien, heeft daar een streep door gezet.

bron

De Commissie-Deetman werd in 2010 in opdracht van Bisschoppenconferentie en de Konferentie Nederlandse Religieuzen ingesteld om de aanhoudende geruchten van seksueel misbruik door priesters en andere geestelijken te onderzoeken.

Het eindrapport dat de commissie op 16 december 2011 uitbracht loog er niet om. Niet alleen bleken er in de periode 1845-1981 tussen de 10.000 en 20.000 kinderen misbruikt te zijn, de ordes en bisdommen waren van het overgrote deel van deze zaken op de hoogte. Bij de interne afhandeling ervan was echter maar zelden aandacht geweest voor de slachtoffers . Het belang van de daders werd vooropgesteld zodat zij niet justitieel vervolgd zouden worden. De commissie identificeerde ongeveer 800 daders.


Het archief van de commissie, dat onder andere meldingen van misbruik, onderzoeksverslagen, rapporten en correspondentie bevat, zou na afronding van het onderzoek worden overgebracht naar het Nationaal Archief. Daar zou het vanaf dat moment gebruikt kunnen worden door de commissie die individuele klachten van misbruik onderzoekt zodat schadevergoeding kan worden uitgekeerd, en door wetenschappelijke onderzoekers.

Dat na de overbrenging naar het Nationaal Archief niet iedereen zomaar inzage moest kunnen krijgen in dit archief mag duidelijk zijn. De ruim 2500 melders zonder wie het onderzoek niet mogelijk was geweest, deelden zeer persoonlijke informatie met de commissie op voorwaarde dat deze vertrouwelijk zou worden behandeld. Maar op welke wijze aan het in stand houden van deze vertrouwelijkheid vorm moest worden gegeven, konden de commissie en het Nationaal Archief uiteindelijk geen overeenstemming bereiken.

De commissie bleef bij het standpunt dat zij zelf wilde beslissen welke onderzoekers wel en niet tot de documenten werden toegelaten. De algemene rijksarchivaris kon daar echter niet mee akkoord gaan. Het archief van de commissie is weliswaar een particulier archief, wat betekent dat de schenker relatief veel zwaarder beperkingen aan de openbaarheid mag stellen dan bij overheidsarchief mogelijk is, maar na overbrenging naar een rijksarchiefbewaarplaats vallen ook particuliere archieven onder de Archiefwet. Die wet stelt dat de beheerder van de archiefbewaarplaats bepaalt wie wel en geen inzage krijgt in de onder hem of haar berustende archieven, uiteraard met inachtneming van eventuele openbaarheidsbeperkingen.

Dat artikel is er niet voor niets. Wanneer archief door de overheid wordt bewaard en beheerd, mag het niet zo zijn dat een derde, die daarvoor wellicht geen transparante criteria hanteert, beslist wie dat archief mag gebruiken. Rechtsongelijkheid ligt dan op de loer.

Wie zegt immers dat een schenker van een particulier archief die zelf over de toegang daartoe wil beslissen, niet van plan is journalisten van een bepaalde krant te weigeren of de voorkeur te geven aan een onderzoeker van de universiteit waar hij zelf heeft gestudeerd? Wie dat wil moet zijn archief maar op eigen kosten bewaren, niet op die van de staat.

Het meningsverschil tussen de Commissie-Deetman en het Nationaal Archief is geen nieuw verschijnsel. Wie archieven vormt met daarin persoonsgegevens, voelt zich verantwoordelijk voor de veiligheid van die informatie. Het is niet altijd makkelijk die verantwoordelijkheid uit handen te geven. Het lijkt echter alsof men vergeet dat het Nationaal Archief ook een overheidsorgaan is, dat zich aan alle regels met betrekking tot privacy moet houden en dat bovendien vele kilometers vergelijkbaar archief beheert van onder andere rechtbanken en dossiers van uitkeringen aan oorlogsslachtoffers.

Het belang van privacy afwegen tegen andere belangen, zoals dat van onderzoek, is niet altijd een gemakkelijke opgave. Ook niet voor het Nationaal Archief, waar de vraag wat nu gedefinieerd kan worden als wetenschappelijk, nog nooit volledig is beantwoord. Maar als jouw verzoek om inzage daar wordt geweigerd, kan je in ieder geval bezwaar en zelfs beroep bij de rechtbank aantekenen. Tegen een beslissing van een commissie kan dat niet.

De commissie wil het archief nu onderbrengen bij het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven. Deze particuliere instelling waar de archieven van kloosters worden bewaard, zal waarschijnlijk geen bezwaar hebben tegen de wensen van de commissie. Maar ik vraag me af of de leden van de commissie door hebben dat zij met deze beslissing hetzelfde doen als waarvoor zij de kerk op de vingers tikten: kiezen voor de kerk en voor gesloten deuren in plaats van voor de slachtoffers en voor openheid.

Dit schrijvend droomt uw correspondent even weg naar Canada. Daar ontwikkelde men het concepttotal archives, een strategie waarmee men de historische ontwikkelingen van de gehele samenleving en de verschillende onderdelen documenteert door de officiële archieven van de overheid aan te vullen met particuliere archieven en archieven van bedrijven.

BRON

Dat wordt in Nederland uiteraard ook geprobeerd, maar als een archief als van de Commissie-Deetman, dat van groot belang is voor de sociale geschiedenis van Nederland en voor de geschiedenis van het katholicisme, aan een openbare

archiefbewaarplaats kan worden onttrokken, moeten we toch vraagtekens zetten bij hoe goed we daarin slagen.

Maartje van de Kamp

`12- 7 - 2016