François Houtart: over de ambiguïteit van ons mens-zijn

De wereld morgen
29-12-2010

François Houtart en kindermisbruik, het nieuws komt als een schok, zonder meer. François Houtart, één van de grote helden van de andersmondialiseringsbeweging, de kanunnik van de bevrijdingstheologie, het grote voorbeeld voor duizenden mensen, wereldwijd.
Zijn kandidatuur voor de Nobelprijs voor de Vrede had op enkele maanden tijd tienduizenden ondersteunende handtekeningen gekregen, van over de hele wereld.

In eerste instantie, nog voor de schok is verwerkt, kan ik hier drie reacties op geven.
Enorme verdiensten als wetenschapper en activist

Ten eerste doen deze feiten niets af van de enorme verdiensten van François Houtart als wetenschapper en als activist. Zijn curriculum dwingt bewondering af, zijn werk in de andersmondialiseringsbeweging is zonder meer van doorslaggevend belang.

Hij was bij de eersten om het belang van de beweging in te zien, hij stond aan de wieg van het Wereld Sociaal Forum, hij blijft tot vandaag de kant kiezen van de zwakken en verdrukten van de neoliberale mondialisering. Zijn heldere analyses, zijn pleidooien voor geweldloosheid en zijn inzichten kunnen velen overtuigen.

Van Nicaragua tot Sri Lanka en China, overal staat hij in contact met diegenen die aan de basis en aan universiteiten pleiten voor ‘een andere wereld’ die wel degelijk mogelijk is. Het zijn verdiensten die blijvend moeten worden onderstreept.

Waanzinnig om seksualiteit te onderdrukken
Ten tweede wordt hiermee eens te meer bewezen hoe waanzinnig het is voor de kerk en andere instellingen om de seksualiteit van jonge mannen en vrouwen te willen onderdrukken. François Houtart behoort gelukkig niet tot diegenen die lessen in moraliteit gegeven hebben aan de samenleving, maar ook voor hem was de druk blijkbaar te zwaar.
Het wordt de hoogste tijd dat we in onze moderne samenleving volwassen leren omgaan met de natuurlijke behoeften van alle mensen, mannen, vrouwen en kinderen, en dat niemand wordt verplicht zichzelf geweld aan te doen.

Kinderen misbruiken kan niet door de beugel, nooit en nergens, net zomin als het verkrachten van vrouwen. Dit zijn misdrijven die in alle omstandigheden streng moeten worden bestraft. Maar tegelijk moet jonge mensen worden geleerd hoe ze hun seksualiteit gezond kunnen beleven, wars van alle taboes.

Absolute helden bestaan niet
Ten derde doet dit trieste verhaal me herinneren aan de ambiguïteit van ons mens zijn. De Nobelprijs Literatuur 2010 ging naar de Peruaanse auteur Mario Vargas Llosa, die in zijn jongste roman ‘La utopia del celta’ (De utopie van de Kelt) eens te meer deze ambiguïteit in het licht stelt, met een verhaal dat heel wat raakvlakken vertoont met François Houtart.

Roger Casement was de held die de wandaden tegen de zwarte bevolking in het Congo van Leopold II aan het licht bracht en die daarna de onderdrukking van en de moord op de inheemsen in het Amazonegebied bloot legde.
Hij belandde uiteindelijk in de strijd van het Ierse nationalisme aan het begin van de twintigste eeuw en werd door de Britten tijdens de Eerste Wereldoorlog veroordeeld tot de strop wegens hoogverraad. Een petitie om hem te redden, haalde het niet, omdat in de pers tegelijkertijd berichten verschenen over zijn homoseksualiteit.
Wat Vargas Llosa telkens opnieuw wil bewijzen, is dat er geen absolute helden bestaan, dat ieder mens het goede en het kwade in zich draagt, dat het verheerlijken tot ‘held’ in nagenoeg alle gevallen misplaatst is.

Dat moet ook de les zijn voor de andersmondialiseringsbeweging. François Houtart was geen ‘paus’ van de beweging, hij was één van de talrijke ‘pausen’ en ‘keizerinnen’.

Andersglobaliseringsbeweging staat of valt niet met één persoon
Ik las tijdens de kerstvakantie het prachtige boek van Geoffrey Pleyers, ‘Alter-Globalization’, een sociologische studie van de andersmondialiseringsbeweging die duidelijk de spanningen, de sterke en zwakke punten van de beweging aangeeft. Maar één conclusie staat vast: de beweging is een mondiale sociale actor geworden die niet staat of valt met één persoon.

Persoonlijk blijf ik mijn grote bewondering en respect voor François Houtart behouden. Ik hoop CETRI (nvdr: het Centre Tricontinental in Louvain-la-Neuve, dat door Houtart werd gesticht) verder te kunnen blijven vertegenwoordigen in de Internationale Raad van het Wereld Sociaal Forum.

Zonder de ernst van de feiten te willen miskennen, moeten we de ambiguïteit van mensen leren aanvaarden. Mensen die zijn wat ze zijn, die doen wat ze kunnen, die de zwakken verdedigen of de rijken privilegiëren. Met telkens hun eigen zwaktes en sterktes.
Dat inzicht alleen al zou veel andersmondialisten kunnen helpen om na te denken over haalbare strategieën voor ‘een andere wereld’.

Francine Mestrum
Francine Mestrum is lid van het bestuur van het Wereld Sociaal Forum en publiceerde al talrijke boeken over globalisering.